جای زخم در نتیجه احیای دوباره بافتهای بدن پس از سوختگی یا عمل جراحی ظاهر می‌شود.این روند با مداخله کلاژن؛ (پروتئین فیبری که توسط بدن می شود) همراه است که ماده بین سلولی بافت ارتباطی را می‌سازد. بافت ارتباطی بافت محافظی است که هدف آن محافظت از اندامهای اطرافش خواهد بود. کلاژن به سطح بریدگی یا سوختگی پوست می‌چسبد و در بازسازی فیبرهای پوست مشارکت می‌کند.
جای زخم ممکن است سفید شود و به مرور زمان از بین برود. اما گاه تیره باقی می‌ماند که در این حالت ظاهر آن نازیبا و ناراحت کننده است. معمولاً زمانی که جسم خارجی سبب بریدگی شود، جای آن متورم و قرمز شده و ممکن است با خارش همراه باشد.
عوامل مؤثر در بهبود جای زخم
جای زخم در افراد مختلف با هم متفاوت است. عوامل متعددی در سرعت و مدت بهبود جای زخم تأثیرگذارند که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سن: سلولهای بدن کودکان بسیار سریع‌تر از بزرگسالان احیا می‌شود، اما همیشه به شکل زیبایی بهبود نمی‌یابند. بر خلاف آن، جراحتهای بزرگسالان خیلی کندتر، اما بهتر ترمیم می‌شود که به علت تولید کلاژن کمتر است.
- وضعیت تغذیه: کمبود بعضی ویتامینها بخصوص ویتامین C و E ممکن است خطر ایجاد جای زخمهای تیره را تشدید کند. ازهمین رو توصیه می‌شود، مواد غذایی دارای این ویتامینها و همچنین روی حتماً در برنامه غذایی گنجانده شود. روی به ترمیم جای جراحتها کمک می‌کند.
- رنگدانه‌های پوست: پوستهایی که رنگدانه‌های کمتری دارند، بهتر از پوست‌های تیره ترمیم می‌شوند.
- محل جراحت: زخم‌هایی که روی مفاصل ایجاد می‌شود، معمولاً دیرتر بهبود می‌یابند؛ زیرا در معرض حرکت و فشار هستند.
- عفونتها: اگر زخم بخوبی ضدعفونی نشود، باکتری در آن جا می‌گیرد و آن را عفونی می‌کند. این حالت سبب می‌شود جای زخم غیر عادی و نازیبا شود.
- جریان خون: جریان خون نامطلوب احتمال جای زخم نازیبا را افزایش می‌دهد؛ زیرا بافتها نمی‌توانند بخوبی ترمیم شوند.
چطور می‌توان بهبود زخم را تسریع کرد؟
ابتدا باید زخم را با آب و صابون ( ترجیحاً غیر معطر) شست وشو داد. سپس باید روی جراحت را محکم نگه داشت تا خونریزی قطع شود.
اگر زخم عمیق باشد، بهتر است به پزشک مراجعه شود تا در صورت نیاز بخیه زده شود. بسیار مهم است که از حرکت دادن و گذاشتن پانسمانهای معمول زمانی که هنوز زخم باز است، اجتناب شود.
در روزهای بعد توصیه می‌شود، محل جراحت را شست وشو داد و پانسمان را هر روز عوض کرد. استفاده از پراکسید مفید است؛ زیرا لخته‌های خون را حل کرده و آلودگی ها را از بین می‌برد. زمانی که جراحت به زخم و به اصطلاح خشک شد، می‌توان آن را با روغنهای مناسب یا کرم مرطوب کننده ماساژ داد. این کار به نرم شدن و محو شدن زخم کمک می‌کند. مصرف مکملهای ویتامین C، E و روی برای تسریع بهبود مؤثر است.
باید توجه داشت، پوست آسیب دیده بسیار حساس است. استفاده از الکل اصلاً توصیه نمی‌شود، زیرا ماده‌ای تحریک کننده است و در تسریع بهبود زخم تأثیری ندارد. خاراندن و کندن زخم احتمال تیرگی جای آن را بیشتر می‌کند و قرار گرفتن زخم در معرض نور خورشید نیز افزایش رنگدانه‌های پوست را در پی دارد. در این صورت ممکن است لکه‌های قهوه‌ای اطراف و روی زخم ظاهر شود.
فراورده های طبیعی و راهکارهای پزشکی برای بهبود زخم
استفاده از عسل با هدف درمانی برای تسریع جای زخم پس از اعمال جراحی مفید
است.
براساس تحقیقی در این باره خواص عسل روی 3600 بیمار بررسی شد. استفاده از پانسمانهای آغشته به عسل که مستقیماً روی زخم قرار گرفت، در 97 درصد آنها نتیجه مثبت داشت.
عسل سرشار از قندی است که متابولیسم را افزایش می‌دهد. همچنان دارای مقدار زیادی محرکهای ویتامینی است و حالت اسیدی آن مانع از تکثیر باکتری ها می‌شود. عسل آویشن در این باره مؤثرتر است؛ زیرا این گیاه معطر خواص ضدعفونی کنندگی و ضدویروسی دارد.
روشهای پزشکی
در صورتی که جای زخم دردناک و نازیبا شود، می‌توان به کمک روشهای پزشکی آن را بهبود بخشید که عبارتند از:
- تزریق کلاژن
در این روش کلاژن توسط پزشک به طور مستقیم در محل جراحت تزریق می‌شود. برای اینکه نتیجه رضایت بخش باشد، معمولاً توصیه می‌شود این کار چندین بار انجام شود.
- تزریق استروئید
با این روش تکثیر سلولهای بافت ارتباطی عامل شکل‌دهی زخم و سنتز کلاژن متوقف می‌شود. هر 4 تا 6 هفته باید این تکنیک تکرار شود.
- جراحی
برای بهبود بعضی از زخمهای عمل جراحی توصیه می‌شود که البته ممکن است زخمهای جدیدی به وجود آیند. دراین صورت باید مراقب بود تا روند طبیعی طی شود و پوست به حالت عادی برسد.
- لیزر
این تکنیک پزشکی برای زخمهای ملتهب استفاده نمی‌شود. لیزر ساختار پوست را بهبود می‌بخشد و به اصلاح رنگ پوست و بافتهای غیر عادی جای زخم کمک می‌کند.
منبع: برگردان به پارسی: مریم سادات کاظمی www.Passportsante.fr
